انتخاب استراتژی تولید محصولات گلخانه ای

در هنگام برنامه ریزی برای ساخت گلخانه به دو سوال اصلی باید پاسخ داده شود:

·         قرار است که محصولات تولید شده کجا به فروش برسد (بازارهای محلی یا صادراتی و یا هر دو آن ها)؟

·         چه نوع محصولاتی تولید خواهد شد (خوراکی یا زینتی)؟

به طور کلی شرایط مناسب اقلیمی و قیمت تمام شده پایین (به همراه کیفیت خوب) کلید انتخاب محل احداث گلخانه هستند. همچنین هزینه های حمل و نقل نیز یکی از نکات مورد توجه مهم در مواردی است که فاصله محل های بازار و تولید دور از یکدیگر واقع شده اند. جنبه های دیگر فنی و اجتماعی-اقتصادی (تامین آب و برق، در دسترس بودن نیروی کار) نیز بر هزینه تولید و میزان رقابت پذیری محصولات موثر هستند.

تقاضای مصرف کنندگان برای محصولات با کیفیت در تمام طول سال بسیار زیاد است، که این امر به توسعه و شکل گیری استراتژی های صنعت گلخانه جهت می دهد. محصولات گلخانه ای در اقلیم های دارای زمستان ملایم، از جمله اقلیم مدیترانه ای نمی توانند در تمام طول سال بهترین رشد و عملکرد را داشته باشند. 

تامین سبزیجات با کیفیت در تمام طول سال می تواند با به کار گیری یکی از این دو استراتژی به دست آید:

·         کشت محصولات در گلخانه های دارای فناوری بالا و در نتیجه کاهش وابستگی به اقلیم محیط خارج گلخانه.

·         کشت محصولات در دو یا چند منطقه دارای فصل برداشت متفاوت و مکمل که باعث تامین بی وقفه و منظم محصولات برای بازارهای هدف می گردد.

روش اخیر (استفاده از مکان های مختلف که معمولا از سطوح متفاوتی از فن آوری های گلخانه ای برخوردارند) هم یکی از استراتژی هایی است که استقبال از آن رو به افزایش است.

در گذشته در برخی از مناطق، از جمله مناطق مدیترانه ای، تطبیق دادن گیاهان با محیط های غیر مساعد و کشت آن ها در این محیط ها خیلی رایجی بود. در نقطه مقابل، رهیافت مطلوب در اروپای شمالی بهینه کردن محیط گلخانه به منظور دستیابی به حد اکثر عملکرد ممکن بوده است.

 امروزه، جهانی شدن بازارها منجر به رقابتی شدن آن ها شده است. این شر ایط رقابتی ضرورت افزایش کیفیت محصولات گلخانه ای از طریق کنترل بهتر اقلیم داخل گلخانه  را دو چندان می کند.

تغییرات میکرو اقلیمی توسط پوشش گلخانه

تغییرات میکرو اقلیمی توسط پوشش گلخانه

از نقطه نظر تاریخی، می توان گفت که هدف اولیه کشت و کار گلخانه ای پرورش گونه های گرمادوست در طول فصل زمستان، در کشورهای دارای زمستان سخت بوده است. به یمن اثر گلخانه ای و اثر بادشکنی گلخانه ها، در طی فصول سرد می توان درون گلخانه ها به دماهای مطلوب تری برای رشد گیاهان دست یافت.

 در طول فصل گرم سال، خصوصا در نواحی مدیترانه ای و استوایی که با تشعشع شدید خورشید رو به رو هستیم و درجه حرارت محیط از حداکثر دمای توصیه شده برای محصولات  فراتر می رود، اثر گلخانه ای تاثیر نامطلوبی بر میکرواقلیم و در نتیجه عملکرد محصولات دارد. با این وجود این تاثیر نامطلوب را می توان تا حدودی با ایجاد سایه جبران نمود. همچنین می توان این اثر را تا حدودی با استفاده از سیستم های تهویه یا خنک کننده گلخانه تعدیل کرد.

اثر گلخانه ای خود نتیجه دو پدیده  است:

·         اثر محصور شدن (confinement effect)، که از کاهش تبادل هوا با محیط بیرون ناشی می گردد.

·         اثر دیگر ناشی از وجود پوششی است که در برابر اشعه مادون قرمز دور بازتاب شده توسط گیاهان، خاک و هر آنچه که داخل فضای گلخانه قرار دارد شفافیت بسیار کمی دارد، اما در برابر عشعه خورسید بسیار شفاف تر است.

در سال های اخیر استفاده از گلخانه هایی که در طول سال به جای پلاستیک با شبکه های توری پوشیده شده است در مناطق دارای دمای بسیار معتدل (عرض های جغرافیایی پایین) و مناطقی که در زمان کشت و کار دمای خیلی معتدلی دارند (عرض های جغرافیایی متوسط در بهار و تابستان) رایج شده است. در این خانه های توری (screenhouses)، پدیده گلخانه ای بسیار محدود و ضعیف است و تشعشع خورشید کاهش می یابد (زیرا معمولا شفافیت شبکه های توری نسبت به تشعشع خورشید کمتر از پلاستیک های مورد استفاده در پوشش گلخانه ها است). 

این اثر گلخانه ای حد اقلی، بسته به مشخصات شبکه توری استفاده شده (نفوذ پذیری نسبت به تبادلات هوایی با محیط خارج و میزان شفافیت نسبت به نور خورشید) متفاوت است، با این وجود سایه اندازی و بادشکنی مناسب آن ها این نوع پوشش قابل توجه است. گل خانه های دارای پوشش توری (Screenhouses) به دلیل نفوذپذیر بودن، گیاهان را در برابر باران حفاظت نمی کنند، اما می توانند خسارت ناشی از باران های سنگین و تگرگ را به صورت معنی داری کاهش دهند.  

تاثیر اقلیم، حمل و نقل و بازاریابی بر توسعه کشت گلخانه ای در جهان

در دهه های اخیر به دلیل استفاده روز افزون از گلخانه های پلاستیکی برای پروورش سبزیجات، تعداد و مساحت مجتمع های گلخانه ای در سراسر جهان رو به افزایش گذاشته است. انتخاب مکان مناسب عاملی کلیدی در به دست آوردن سود مناسب و تولید گلخانه ای پایدار می باشد. 

عوامل اصلی برای انتخاب مکان احداث گلخانه ها عبارت است از: قیمت تمام شده تولید، کیفیت محصول تولیدی و هزینه ارسال و حمل و نقل محصولات به بازارها. مشخص است که هزینه و کیفیت تولید به اقلیم منطقه و شرایط رشد در گلخانه بستگی دارد. میزان سرمایه گذاری برای تکنولوژی به کار گرفته شده (گلخانه های ساده یا پیچیده و امکانات و تجهیزات به کار گرفته شده) و همچنین نحوه مدیریت در مرحله اول به اقلیم محل احداث گلخانه بستگی دارد. 

امروزه امکان حمل و نقل محصولات به نقاط دور دست باعث شده است که مناطق تولیدی بتوانند دور از مراکز مصرف استقرار پیدا کنند. همین امر امکان توسعه صنایع گلخانه ای در مناطق دوردست  دارای اقلیم مناسب را ممکن ساخته است.

 علاوه بر حمل و نقل، بازاریابی (شامل فعالیت هایی مانند استاندارد سازی، بسته بندی و ...) نیز بر قیمت تمام شده تولیدات اثر گذار است. این عوامل موثر بر رقابت پذیری برای کالاهای مختلفی که از مناطق جغرافیایی گوناگون به بازارها می رسند موثر هستند.